Kabataş ilçesi coğrafi özellikleri

Fındık: Kabataş ilçlesi | Fotoğraf: aakucukaya | 17.08.2010

Kabataş Halk Eğitimi Merkezi Müdürü Osman Zeki ÖZYURT'un; Kabataş'ın coğrafi özellikleriyle ilgili Aybastı-Kabataş Kurultay'ı için hazırlamış oluduğu araştırma yazısı.

COĞRAFİ KONUM 

Fatsadan başlayarak Canik dağlarının yamaçlarına doğru tırmananların en önemli duraklarından biri  denizden 39 Km. uzaklıktaki 530 metre rakımlı Kabataş ilçesidir. Kuzeyden Çatalpınar,doğusunda Gürgentepe ve Gölköy,batısında Korgan,güneyinde Aybastı ilçeleri bulunur. Yöresel olarak Kabataş ırmağı olarak adlandırılan Bolaman ırmağının iki yakasına kurulmuş bir yerleşimdir.Bolaman Irmağına Kabataş ilçe sınırları içinde Keşlik ve Kuzköy ırmakları da katılmaktadır. Yerleşim Karadeniz bölgesinin tipik özelliklerini taşır. Yöre insanları ana akarsu Bolaman ile kolları Keşlik ve Kuzköy ırmaklarının derin kazılmış ve Canik dağlarını enine kesen vadilerinin yamaçlarını yerleşim ve tarım amacıyla kullanmaktadır. Bu nedenle arazi parçalı ve yerleşim dağınıktır.

142 Km.2 lik alanıyla bir çok zenginliği barındıran Kabataş tarih boyunca iç bölgeleri sahile bağlayan ana ulaşım yolları üzerinde bulunmuştur.  Bu özelliği 1928 yılına kadar “Karay” olarak bilinen Kabataş’ın gelişiminde etkili olmuştur.

Soğuk rüzgarlara kapalı vadilerde kurulmasının avantajlarını taşıyan Kabataş, Perşembe yaylasının en güzel yerinde bulunan Karay  ve Adatepe obalarıyla, Meydan ve Dikme Güzleleriyle,Belen ve Hoşkadem obalarıyla yöre halkı için  olduğu kadar diğer bölgelerden gelen insanlar için de bir cazibe merkezi olma özelliği taşımaktadır.

Kabataş’a bağlı Alankent beldesi bulunmaktadır. Beylerli ve Kuzköy olmak üzere iki tane köy bulunmaktadır. Kabataş,Ardıç,Belen,Hoşkadem,Eceli ve Yeniceli mahalleleri Kabataş Belediyesi, Yakacık,Alanbaşı,Ilıcak,Yenimahalle,Elbey,Kayıncık,Düzmahalle ve Çukurcak mahalleleri de Alankent belediyesi sınırları içindedir.

KISA TARİH

Kabataş ve çevresinin ilk çağlardan beri yerleşime açık olduğu tahmin edilmektedir. Çevrede rastlanan kaya mezarları bu tezi doğrular niteliktedir. Bu mezarlar halen Mağara tepesinde bulunmaktadır.

Bölgede bir süre Roma İmparatorluğu egemen olmuş, M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasıyla bölge toprakları daha sonra Bizans olarak adlandırılacak Doğu Roma İmparatorluğu sınırları içinde kalmıştır.

1071 yılından sonra tüm Anadolu’ya hakim olmaya başlayan Türk beyliklerinden biri olan Danişmendlilerdir. Danişmendli beyi  Melik Emir Gazi  döneminde Aybastı ve Kabataş çevresine hakim olmuşlardır. (1115-1134).  Bu dönemde Bizansla yapılan savaşlarda şehit olanlardan bazılarının kabirleri halen yöre halkı tarafından ziyaret edilmektedir. Perşembe yaylasında Kümbet denilen yerdeki Kümbet Gazi bunlardan biridir. Ordu’nun tümüyle fethedilmesi 1380 yıllarına rastlar ve  fetihten sonra Hacıemiroğulları beyliği kurulur.

Kabataş, İç Anadolu’yu, Tokat, Niksar, Sivas gibi önemli yerleşimleri Karadeniz’de Fatsa’ya bağlayan en kısa ve güvenli yol olması dolayısıyla hep önemli olmuştur. Bu önemi fark eden Osmanlılar 1427-1428 Canik seferini düzenlemiş ve Canik seferi sonrasında bölge Osmanlıya bağlanmıştır.

Kabataş 1800’lü yıllarda Aybastı nahiyesine bağlı bir köydür ve Aybastı Ordu’ya, Ordu’da  Trabzon’a bağlıdır.Cumhuriyetin ilanından sonrada Aybastı’ya bağlı bir köy olarak “Karay” adıyla Ordu merkez kazasına,1945 yılında Gölköy’e,  1959 yılındaysa yeni ilçe olan Aybastı’ya bağlanmıştır.

1971 yılında belediye teşkilatı kurularak kasaba halini almıştır.  9 Mayıs 1990 tarih ve 3644 sayılı kanunla İlçe kurulmuş 14 Ağustos 1991 tarihinde faaliyete başlamıştır. Kabataş’ın ilçe yapılmasına dair kanun 20 Mayıs 1990 tarih ve 20523 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

ULAŞIM

Fatsa’dan Kabataş’a üzerinde Çatalpınar  ilçesinin de  yer aldığı 39 kilometrelik bir yol ile ulaşılmaktadır. Yolun Kabataş’tan sonra Aybastı ve oradan da Reşadiye üzerinden İç Anadolu bölgesine uzanması insanların Kabataş’a ulaşımını kolaylaştırmaktadır.Kabataş’a Reşadiye’nin  uzaklığı 65 Km.,Aybastı’nın uzaklığı 11 Km.dir.

Bolaman vadisini izleyen yol güzergahı tam bir doğal müzedir. Bir çok jeolojik oluşumu,yer şeklini,bitki ve hayvan türünü,yerleşim türlerini bu yol üzerinde görmek mümkündür. Mevcut haliyle adrenalin meraklılarının daha fazla rağbet edeceği son derece virajlı yolda yapım çalışmaları hızla devam etmektedir ve yetkililerin belirttiklerine göre 2010 yılı sonuna kadar tamamlanacaktır.

Kabataş’a Gölköy,Gürgentepe ve Korgan ilçelerinden de ulaşılabilir. Her üç ilçeye bağlantıyı sağlayan yollar toprak kaplamadır. Bu üç ilçenin hepsinin  uzaklığı yaklaşık 30 Km.dir.

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

Kabataş toprakları ana akarsu Bolaman ile kolları Kuzköy (Sevdeş-Alacalar-Tazvara) ve Keşlik (Armutlu) ırmakları tarafından derin vadilerle parçalanmıştır. Bu nedenle arazi çok parçalı ve eğimlidir. Bolaman ile Keşlik ırmağı arasında Asar kalesi ve Bağdat tepesi, Bolaman ile Kuzköy ırmakları arasındaki Babayurdu ve Emirli tepeleri önemli yükseltilerdir. Babayurdu ve Emirli tepeleri arasındaki Gülbahçe,Asar kalesi ve Bağdat tepeleri arasındaki Kıran yöre için önem taşıyan geçitlerdir.

İKLİM VE BİTKİ ÖRTÜSÜ

Kabataş, Orta Karadeniz iklimiyle İç Anadolu Bölgesi iklimlerinin geçiş noktasındadır. Yazları sıcak geçer.Ancak yakınında bulunan ilçeler gibi  kışları çok soğuk geçmez. Bolaman vadisi tabanında yer alması ve soğuk rüzgarlara kapalı olması çok belirgin olmasa da bir mikroklima iklimin oluşmasına neden olmuştur. Kış mevsiminde don olayına çok fazla rastlanmaz.Yüksek kesimlerde karasal iklim hissedilir ve kış mevsiminde don olayları sık görülür. Kıyı kesimlerdeki nem Kabataş’ta fazla hissedilmez. En soğuk ay ortalaması 6-7 derece, en sıcak ay ortalaması ise 25 derecedir. Yaz aylarında sıcaklık 30 dereceyi aşar. Kış aylarında ise kar yağışı görülür,ancak nadiren uzun süre kalır. İlkbaharda bol yağmur yağar.

Kabataş’ın yüksek kesimlerinde meşe,kayın,kestane vb. ağaçlardan oluşan ormanlar bulunur. Orman alanları yoğun olarak Meydan ve Dikme güzleleri, Kuzköy ,Bağdat tepesi ve Babayurdu mevkiinde bulunmaktadır. Karadeniz Orman Gülü ve Süpürge Çalısı en yaygın orman altı bitkisidir. Alçak kesimlerde yer yer çalılıklara rastlanır.

Bu orman ve çalılıklarda tilki,çakal,domuz,sincap gibi yaban hayvanları yaşamaktadır.

AKARSULAR VE GÖLLER,YER ALTI SULARI

Kabataş Bolaman ırmağının su toplama havzasında bulunan bir yerleşim yeridir. Bolaman’ın kolları olan Keşlik ve Kuzköy ırmakları diğer önemli akarsulardır. İlkbahar mevsiminde yağmur ve yaylalarda eriyen kar suları ila kabaran bu akarsuların suları yaz mevsiminde çekilir. Akarsularımız üzerinde HES yapımı için ön verimlilik çalışmaları devam etmektedir.

Kabataş akarsularında kirlenme nedeniyle tehlike çanları çalmaktadır. Hiçbir önlem alınmadan ırmaklara bırakılan atık sular kirlenmeye ve bir zamanlar yöre insanı için büyük önem taşıyan balık türlerinin yok olmasına neden olmaktadır. Tehlikeyi gören Kabataş Belediyesi Avrupa Birliği ortaklığı ile bir proje uygulamış ve bölgede ilk defa olmak üzere arıtma tesisini kurmuştur. Bu projenin başarısı diğer belediyelerin de aynı doğrultuda atacakları adımlara bağlı görünmektedir.

Kabataş’ta önemli sayılacak göl yoktur. Alanı 300 M2 alan kaplayan sazlarla kaplı SÜLÜK GÖLÜ bulunmaktadır. Gölde yaşayan sülüklerin yöre halkı için tedavi edici özelliği bulunmaktadır. Halen yöre halkının rağbet ettiği bu sülükler kirli kanın emilmesinde kullanılmaktadır.

Kabataş ve Alankent şifa suları önemli yer altı su kaynaklarıdır. İçme niteliğindeki bu su kaynaklarının bir çok hastalığa derman olduğu söylenmektedir. Aynı zamanda iyi birer mesire yeri olan bu içmelere çevre illerden de çok sayıda ziyaretçi gelmektedir.

EKONOMİ

En önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Tarımsal üretimde fındık en başta gelir ve ticari değer taşır. Ayrıca aile ihtiyaçları için mısır, patetes, sebze ve meyva üretimi de yapılmaktadır.

Hayvancılık daha çok aile tipi yapılmaktadır. Aileler sahip oldukları birkaç sığırdan elde ettikleri ürünleri satarak bütçelerine katkı sağlamaktadırlar. Son yıllarda süt hayvancılığı ile et hayvancılığı gelişmektedir. Az da olsa küçükbaş hayvancılık da yapılır.

Arıcılık,halıcılık ve gurbetçilik diğer önemli geçim kaynaklarıdır. Arıcılık gezginci biçimde yapılır. Yaz mevsiminde Doğu ve Güneydoğu Anadolu, kış mevsiminde Akdeniz ve Ege bölgeleri arıcıların çok tercih ettiği alanlardır. Arıların önemli bir kısmı da Kabataş’ta kışlatılır.Kabataş bal üretimi bakımından ülkemizin sayılı ilçelerinden biridir.

Bir dönemin en önemli geçim kaynaklarından biri olan Hereke tipi halı dokumacılığı pazar daralması ve hatalı dokuma nedeniyle son yıllarda gerileme göstermiştir.

Sanayi gelişmemiştir. Son yıllarda kurulan bir Süt Ürünleri Fabrikası ve Bal paketleme fabrikası haricinde sanayi tesisi bulunmamaktadır.

Kullanılmayı bekleyen potansiyel turizmdir. En başta Kabataş’ın sahip olduğu yaylalar en önemli turizm alanlarıdır. Karay obası, Adatepe obası,Belen obası, Hoşkadem obası,Yakacık obası bol oksijeni,menderesleri ve doğal güzellikleriyle turizm açısından birer cazibe merkezi olabilir. Ayrıca Meydan ve Dikme güzleleri ormanlarıyla ayrı bir güzelliktir. İçmelerden Alankent ve Kabataş Şifa suları,manevi mekanlardan Şit Abdal türbesi,Gülbahçe, Bağdat ve Karaibrahim evliyaları görülmesi ve ziyaret edilmesi gereken yerlerdendir.Asar kalesi de aydınlatılmayı bekleyen gizemli tarihi ile insanları kendine çağırmaktadır.

Kabataş Haritası

Yazar:
Osman Zeki ÖZYURT
Coğrafya Öğretmeni
Halk Eğitimi Merkezi Müdürü